Op dinsdagavond 15 mei vond de 85ste editie van Reuring!Café plaats. Thema was ditmaal personen met verward gedrag. Het aantal incidenten met personen die verward gedrag vertonen lijkt in de afgelopen jaren gestegen. Per 1 oktober 2018 dienen alle gemeenten daarom een uitgebreide aanpak samengesteld te hebben die vertoning van verward gedrag terugdringt. Het is echter een opgave gebleken voor zowel de landelijke als gemeentelijke overheden om hiervoor de correcte maatregelen te formuleren. Met name het dilemma tussen het bieden van ondersteuning of juist het wegnemen uit de samenleving van dergelijke personen is voor overheden een continuerend vraagstuk. Mensen die verward gedrag vertonen hebben vaak immers te maken met meerdere aandoeningen. Psychiatrie, verslaving, verstandelijke beperkingen of dementie zijn allemaal oorzaken die verwarde gedragingen aanwakkeren. Hoe dient de overheid hiermee om te gaan en welke actie is daarvoor nodig? Een vraag die centraal stond in deze editie van Reuring!Café.

Op de bank nam een panel met zowel bestuurlijke ervaring als praktijkervaring plaats. Het panel was divers en de experts vormden een viertal uit de zorg- en veiligheidshoek.

Het kokerdenken doorbreken!
Het programma startte met een korte voorstelronde van de bankgasten en de host. Mark Frequin, directeur-generaal Mobiliteit bij het Ministerie van IenW en voorzitter van de VOM, functioneerde ook bij dit Reuring!Café als debatleider. Host was Siebe Riedstra, secretaris-generaal bij het Ministerie van JenV. Riedstra sprak al voorafgaand aan de aanstaande discussie uit dat de aanpak van personen met verward gedrag ontzettend veelzijdig is: ¨De diverse samenstelling van dit expertisepanel toont in feite de essentie van het vraagstuk dat we behandelen. De bank zou in theorie met wel tien mensen gevuld kunnen zijn. Zorg, veiligheid, huisvesting, uitzendbureau´s… allemaal sectoren die van belang zijn.¨. Reden voor organisatie van dit Reuring!Café was dan ook om de volgende stap te zetten in de benodigde integrale samenwerking die we in de afgelopen jaren opgebouwd hebben.

Bankgast Onno Hoes, voorzitter van het Schakelteam Personen met Verward Gedrag en waarnemend burgemeester van de Haarlemmermeer, sloot zich hierbij aan en stelde dat de grootste uitdaging op dit moment is om het kokerdenken binnen de zorg en veiligheid te doorbreken. Liesbeth Spies, voorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en burgemeester van Alphen aan den Rijn, voegde daaraan toe dat het doorbreken van kokerdenken kan leiden tot de door Siebe Riedstra gewenste integrale samenwerking: ¨Als iemand verward gedrag vertoont komt hij of zij momenteel vaak terecht bij de GGZ. De oorzaak van het vertonen van verward gedrag komt echter lang niet altijd voort uit het feit dat de betreffende persoon een mentale ziekte heeft. Het kan bij wijze van spreken ook komen door een stukgelopen huwelijk of een overleden vader of moeder. De aanpak moet breder worden en we moeten proberen om achter de voordeur te komen. Maatwerk helpt.¨.

Jeroen Zoeteman, psychiater en manager Behandelzaken bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam, stelde daarbij dat de GGZ bij acute gevaren prima functioneert, maar dat de GGZ bij het creëren van een opvangnetwerk niet vooraan hoeft te staan.

E33-meldingen
Debatleider Frequin vervolgde het gesprek met de vraag of het aantal personen met verward gedrag echt stijgende is. Zoeteman reageerde daarop en stelde dat de hoeveelheid E33-meldingen, oftewel politie-oproepen, wel die indruk geeft. Toch merkt hij daar in de praktijk vrij weinig van: ¨Verward gedrag is minder zichtbaar geworden. Zwervers met winkelwagens in het park zijn uit het straatbeeld verdwenen. Hoe komt het dan toch dat die E33-meldingen toenemen? Rekent de politie soms ook de toeristen in Amsterdam mee?¨.

Frank Paauw, politiechef van de eenheid Rotterdam, stelde dat de E33-meldingen gaan over het aantal incidenten, niet zozeer over het aantal personen. Hij stelde ook dat de hoeveelheid personen niet erg uitmaakt: ¨Of het totale aantal stijgt of daalt vind ik niet zo interessant. Het gaat om het risico voor de samenleving en dat risico moeten we zien te verkleinen.¨. Paauw voegde daaraan toe dat er een strak systeem moet ontstaan: ¨Het wordt de politie zo nu en dan kwalijk genomen dat personen met verward gedrag van straat worden gehaald. Ik snap dat allemaal wel en zorg bieden is beter dan opsluiten, maar het is voor mijn dienders op straat echt een ingewikkelde afweging als ze zien dat iemand een gevaar voor de samenleving vormt. Het voelt nu een beetje als zeulen.¨.

Decentrale inzet biedt oplossingen
Waar de bankgasten het over eens waren is het feit dat lokale gemeenten met dit thema aan de slag moeten. Hoes benadrukte dat het schakelteam hamert op opname van een aanpak in de collegeakkoorden en Spies stelde dat de crisisopvang in gemeenten toereikend moet worden: ¨Het is natuurlijk vreemd als iemand uit Rotterdam in de crisisopvang in Drenthe terecht komt, puur omdat er in Rotterdam zelf geen plek is. Dat moet anders.¨.

Ook de samenwerking tussen gemeenten moet volgens de bankgasten scherper. Als een persoon die verward gedrag vertoont van de ene naar de andere gemeente verhuist, moet men dit kunnen doorgeven.

Vragen uit de zaal
Na de pauze was er ruimte voor vragen uit de zaal. Eén van de aanwezigen probeerde een link te leggen met de migratiestromen die op dit moment richting Europa komen: ¨Leidt de toename van het aantal asielzoekers in Nederland ook tot een toename in het aantal personen met verward gedrag?¨. Hoes beantwoordde deze vraag ontkennend en stelde dat daar momenteel geen aanwijzingen voor zijn, maar dat vluchtelingen wel vaak met een onverwerkt verleden naar Nederland komen: ¨Zo’n verleden kan een bron zijn voor verward gedrag.¨.

De zaal was zo nu en dan kritisch. Eén van de aanwezigen stelde: ¨Het ideaalbeeld dat het panel schetst was er vroeger al. Door bezuinigingen is het ´vinger aan de pols´-contact echter verloren gegaan. Soms heeft iemand zijn leven lang zorg nodig, maar daar is geen ruimte voor in het huidige systeem. We excluderen mensen uit onze inclusieve samenleving¨.

Meer ingangen creëren
Het meest concrete actiepunt dat uit deze Reuring naar voren kwam is het feit dat men meer ingangen moet creëren voor familie en naasten. ¨Een moeder weet als geen ander hoe het met haar zoon gaat. Waarom kan zij nergens terecht met haar zorgen? En waarom kan de apotheek niet naar de huisarts bellen als iemand drie maanden zijn medicijnen niet heeft opgehaald? Het moet anders, maar we komen steeds dichterbij.¨, aldus Liesbeth Spies.

Mark Frequin sloot de avond af, bedankte alle bankgasten en de host en adviseerde iedereen om vooral mee te eten.

Op de bank nam een panel met veel ervaringsdeskundigheid plaats. Het panel vertelde over de reiservaring met hun eigen beperking, over de ontwikkelingen in de wereld van het vervoer en er was veel interactie met de zaal.

Betrek de doelgroep!

Het programma startte met een korte voorstelronde van de bankgasten en de host. Mark Frequin, directeur-generaal Mobiliteit bij het Ministerie van IenW en voorzitter van de VOM, functioneerde ook bij dit Reuring!Café als debatleider. Host was Erik Gerritsen, secretaris-generaal bij het Ministerie van VWS. Gerritsen sprak al voorafgaand aan de aanstaande discussie uit dat ´drempelvrij vervoer´ een enorme uitdaging is. Reden voor organisatie van dit Reuring!Café was dan ook om in kaart te brengen waar de uitdagingen liggen en om de samenwerking op te zoeken tussen de grote hoeveelheid van belanghebbenden.

Ook de bankgasten sloten zich aan bij de wens om meer de samenwerking aan te gaan en meer te spreken mét mensen met een beperking, in plaats van óver hen. Eva Westerhoff, die zelf een auditieve en visuele beperking heeft, stelde bijvoorbeeld dat de diversiteit in beleidsteams van de overheid momenteel veel te beperkt is: ¨Het beleid dat een overheid maakt is beleid dat een diverse doelgroep treft. Als we echter kijken naar de personen die het beleid maken, dan is de diversiteit in zo’n team van beleidsmakers zeer beperkt. Om inclusiviteit te bevorderen en verder te komen moet het samenstellen van een gemengd team bij de overheid gestimuleerd worden.¨. Roos Prommenschenckel, voorvechter voor toegankelijk vervoer, voegde daaraan toe dat ook het spreken met belangengroepen en het betrekken van doelgroepen bij besluitvorming veel bijdraagt aan de kwaliteit van het beleid.

Vergeet de fysieke ruimte niet!

Berry den Brinker, onderzoeker bij de Vrije Universiteit in Amsterdam, sprak voorafgaand aan het debat de wens uit om het samen niet alleen over het openbaar vervoer, maar ook over de fysieke ruimte te hebben. Hij stelde dat het de afgelopen jaren steeds moeilijker is geworden om je als slechtziende door de stad heen te bewegen: ¨Er is in grote steden alleen maar aandacht voor de fiets en de auto, niet meer voor de voetganger. Stoepen worden kleiner en zeker voor slechtzienden is dat gewoon gevaarlijk.¨. Den Brinker pleitte daarbij voor straten, waar de fietser op de rijbaan plaatsneemt en aan de voetganger meer ruimte geboden wordt. Auto´s mogen wat Den Brinker betreft alleen de straat in als zij in die straat op plaats van bestemming moeten zijn. Jasper Wagteveld, ervaringsdeskundige en ambassadeur op het gebied van autisme, concludeerde uit de opmerkingen van Den Brinker dat het vervoer in Nederland kennelijk helemaal niet zo inclusief is, terwijl dat wel altijd beweerd wordt. Wagteveld voegde daaraan toe dat bijvoorbeeld treinen, bussen en metro´s ontoegankelijk zijn en de wil ook niet lijkt te bestaan om hier aanpassingen in aan te brengen. Prommenschenckel bekritiseerde deze stelling door in te brengen dat materieel al bij aanschaf toegankelijk geproduceerd moet worden: ¨De treinen van de NS zijn al in 2006 besteld en kunnen nog mee tot 2040. We kunnen niet van de NS verlangen dat ze al die treinen uit de running halen en zomaar nieuwe treinen kopen..¨.

Tussenoplossing

Wagteveld en Westerhoff stelden verder dat informatievoorziening in zowel openbaar vervoer als doelgroepenvervoer veel beter kan. Mensen met een beperking hebben vaak de wens om zelf hun reis te kunnen plannen, maar sites als routeplanner bieden die mogelijkheid nog niet als je bijvoorbeeld in een rolstoel zit. Prommenschenckel opperde aansluitend aan deze opmerkingen het idee om een platform te creëren. Ze pleitte voor een soort 9292 voor mindervaliden: een systeem waarin trein, doelgroepenvervoer en andere vormen van OV zijn opgenomen, zodat iedereen in een rolstoel eenvoudig kan inzien hoe ze op de meest efficiënte manier naar plaats van bestemming kunnen komen. Ideaal zou het zijn als dit systeem breder getrokken wordt, er bijvoorbeeld ook kapotte liften in opgenomen worden en reizigers hun vervoerder na afloop een beoordeling kunnen geven. Het plan kon rekenen op instemming van zowel de zaal als de andere bankgasten.

Actie!

Het slotonderwerp van de avond ging vooral over het creëren van bewustwording en het veranderen van beleid. Erik Gerritsen, host tijdens de avond, stelde dat er een soort ´guerrillagroep´ nodig is die de overheid scherp houdt: ¨De overheid wil wel en neemt ook haar verantwoordelijkheid om goed beleid te maken, maar de afgelopen jaren hebben bewezen dat dit niet voldoende is.¨. Gerritsen riep de bankgasten op om vooral te blijven strijden. De oproep kon op kritiek rekenen van Westerhoff, die stelde dat juist het blijven opzoeken van mensen met een beperking een verantwoordelijkheid is van de overheid. Gerritsen beaamde dit, nuanceerde zijn uitspraak en stelde dat er binnen de overheid zeker meer ruimte moet zijn voor diversiteit bij het maken van beleid en dat de wil om iets te betekenen er al is, maar dat een strijd voor toegankelijk vervoer niet op moet houden bij ´slechts´ de overheid.

Mark Frequin sloot de avond af en concludeerde dat de discussie een typisch gevalletje ´we willen wel, maar weten niet hoe´ is. Hij sloot zich aan bij de oproep tot het vormen van een krachtige beweging. Een beweging die verandering teweeg brengt. Frequin bedankte alle bankgasten en de host en verwees iedereen om vooral te blijven eten. ´Praat gezellig na!´.