Op 25 oktober vond de 106e editie van het Reuring!Café plaats. In dit café, welke door de Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) samen met I-partnerschap georganiseerd werd, stond het thema informatiehuishouding centraal.

Op deze pagina kunt u de uitzending terugkijken en de samenvatting lezen.

Een goede informatiehuishouding is cruciaal voor het uitvoeren van overheidstaken en voor de controleerbaarheid van diezelfde overheid door burgers, bedrijven en het parlement. Er is een steeds grotere roep vanuit de samenleving voor de openbaarheid van informatie.

Toch blijkt het goede informatiehuishouding lastig. In de 106e editie van Reuring!Café kwamen verschillende vragen aan bod. Hoe verkrijg je vertrouwen in de overheid? Hebben fouten invloed op de openbaarheid van de overheid? Moet openbaarheid in de toekomst wellicht anders? Wat is de eerste stap naar een nieuwe toekomst? Kortom,  dragen de reeds in gang gezette inspanningen op het gebied van openbaarheid daadwérkelijk bij aan het herstel van vertrouwen in de overheid? Deze vraag stond centraal bij het Reuring!Café van 25 oktober. 

In de openingsronde werd het thema informatiehuishouding en de gasten geïntroduceerd door de host Lourens Visser (ter vervanging voor Arre Zuurmond die helaas moest afzeggen vanwege persoonlijke omstandigheden), CIO Rijk. Hij geef aan dat de uitdaging voor goede informatiehuishouding door de groeiende hoeveelheid data toeneemt. Als er meer vragen worden beantwoord, zullen er meer vragen terug worden gesteld.  

De volgende bankgasten waren aanwezig:

Andries Kok is directeur lokaal bestuur en informatiesamenleving bij de VNG. Hij geeft aan dat er een goede balans moet zijn. Er is namelijk een strijd tussen enerzijds de krampachtigheid die ontstaat als informatie openbaar wordt gemaakt. Anderzijds zijn er de goede kanten die openbaarheid met zich meebrengen.

Thomas Schillemans is hoogleraar Verantwoording, gedrag en instituties aan Universiteit Utrecht. Hij geeft aan dat je je anders gaat gedragen als je weet dat dingen openbaar gaan worden. Dit is enerzijds goed, omdat het alertheid creëert en je goed nadenkt over dingen. Anderzijds wordt het onderhandelingsproces lastiger, omdat je minder bereid bent om een compromis te maken.

Serv Wiemers is directeur Open State Foundation. Een open overheid is volgens hem anders dan een transparante overheid. Open betekent dat je er mee aan de slag kan. Dat ontbreekt nu nog in veel gevallen. Hij geeft aan op zoek te zijn naar hoe je om moet gaan met openheid. Meestal zijn de uiteindelijke resultaten die worden bereikt goed, maar gedurende het proces worden niet altijd even goede resultaten bereikt. 

Jacqueline Rutjens is directeur bij Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding. Zij geeft aan de mensen naar zichzelf moeten kijken. Hoe open ben je eigenlijk zelf? Daarnaast gaat informatiehuishouding meer over accountability en is het niet, zoals in andere landen, begonnen om corruptie tegen te gaan.

Daarmee was het debat opengebroken en kwamen er verschillende discussies naar boven. Serv Wiemers gaf aan dat openbaarheid van informatie het vertrouwen in de overheid vergroot. Thomas Schillemans reageerde hierop door aan te geven dat vertrouwenscijfers ook door andere redenen veranderen. Daarnaast is er een loskoppeling van het feitelijke debat en de rapportage van dit debat. Vervolgens reageert Andries Kok door aan te geven dat het besef van openheid wat doet met het gedrag van mensen. Gemeenten hebben hierdoor een angstreactie, omdat ze zich afvragen of het wel goed gaat als je alles openbaar maakt. Jacqueline Rutjens reageert hier vervolgens op door aan te geven dat er een verstoorde informatierelatie is in Nederland, omdat we ontzettend veel informatie – zelfs informele documenten – willen zien. Het is goed dat we zoveel weten voor de openheid, maar tegelijkertijd zorgt deze enorme hoeveelheid aan informatie ook voor de vraag welke informatie er bewaard moet worden.

Vervolgens stelt Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, de vraag of jonge mensen extra voorzichtig zijn met het openbaar maken van informatie. Wiemers geeft aan dat dit klopt, maar dat het een verhaal uit de oude doos is. We zouden tegenwoordig namelijk meer moed moeten tonen. Volgens Schillemans is het opvallend dat we zo bezorgd zijn over de achterkant. We moeten juist hoge eisen stellen aan de uitkomsten. Kok vertelt dat het lastig is voor gemeenten om de hele brei aan informatie te ontsluiten aan inwoners, maar de gemeente heeft wel de intentie om open te zijn. Vervolgens reageert Lourens Visser dat de mail uit de spuigaten loopt. Waarop Rutjens reageert dat het ook nog eens milieuvervuilend is en er enorme hoeveelheden geld aan openbaarheid van informatie wordt uitgegeven.

De 106e editie van Reuring!Café werd zowel fysiek als online goed bezocht. Er kwamen verschillende vragen vanuit het publiek. Zo werd er gevraagd of het er een onderscheid wordt gezien in verloop van tijd, zodat binnen een project bijvoorbeeld eerst een besluit mag vallen en daarna naar buiten wordt getreden. Volgens Wiemers is de regel ‘open, tenzij’. De nadruk op openheid is extreem belangrijk. Kok stelt zichzelf hierbij de vraag of er irritatie is als er informatie wordt opgevraagd. Geld kan namelijk slechts eenmaal worden uitgegeven en openheid wordt niet gezien als iets wat direct de burgers helpt. Hierop reageert Wiemers dat informatiemanagement ontzettend veel tijd kan besparen.

Daarnaast wordt er gevraagd of er een moment gaat komen dat de mate van verantwoording te ver gaat? Wiemers reageerde door te zeggen dat de geslotenheid groter is dan de openheid en we dat punt nog lang niet hebben bereikt. Hierop reageerde Rutjens dat we vaak geen verantwoording willen afleggen. Maar tegelijkertijd is een document soms daadwerkelijk kwijt en wil niemand dat verwijt krijgen. Schillemans geeft aan dat zichtbaarheid laat zien wat voor zooitje het is.  

Hieronder kan de volledige opname van het debat worden teruggekeken. In Reuring!Café brengen wij ambtenaren, betrokken burgers, mensen uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samen. Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, was tijdens deze editie weer onze debatleider. De host was Lourens Visser, CIO Rijk.

• De bankgasten van deze editie:
• Andries Kok (directeur lokaal bestuur en informatiesamenleving bij de VNG)
• Serv Wiemers (directeur Open State Foundation)
• Thomas Schillemans (hoogleraar Verantwoording, gedrag en instituties aan Universiteit Utrecht)
• Jacqueline Rutjens (directeur bij Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding)