Om 6:31 stap ik, op donderdagochtend 13 juni 2019, in de trein op Leiden Centraal. Waar ga ik naartoe? Nou, naar Boxtel, want vandaag mag ik een dagje meelopen met Antje Dekker: secretaris-directeur van Waterschap De Dommel. Het is nog vroeg, maar ik heb er heel veel zin in. Je krijgt niet iedere dag de kans om een dagje mee te draaien in een Waterschap, laat staan mee te lopen met een ervaren overheidsmanager.

Ik krijg deze kans wel, omdat ik stagiair ben bij de Vereniging voor OverheidsManagement. Toen ik besloot mijn master nog een half jaartje uit te stellen en eerst een stage te doen, deed ik dat omdat ik eerst graag het openbaar bestuur wilde ervaren in plaats van er alleen over lezen en ernaar kijken op het nieuws. Daarnaast wilde ik ontdekken of het openbaar bestuur wat voor mij zou zijn en welke richting ik binnen de overheid op wilde. Per slot van rekening is het openbaar bestuur ontzettend breed: naast ministeries heb je uitvoeringsorganisaties, agentschappen, etc. waarbinnen je dan natuurlijk ook weer verschillende thematische focussen hebt. Dat ik vandaag een dagje mag meelopen met Antje, draagt heel erg bij aan het opdoen van die ervaring en het maken van die keuze.

Terwijl mijn trein, lekker snel en op tijd (daarvoor bedankt, Mark Frequin), door het Brabantse landschap crost, krijg ik meteen weer een warm gevoel vanbinnen. Ik ben opgegroeid in Brabant en juist doordat ik er nu niet meer woon, kan ik extra genieten van de aanblik van de Peel, de Kempen en de Meierij. Ik voel me meteen weer thuis. In typical Giulia fashion kom ik veel te vroeg aan op het station, maar dat geeft me wel de tijd om de fietsenstalling te zoeken, waar het Waterschap een fiets voor me heeft gereserveerd. Want, zo las ik op de site, Waterschap de Dommel regelt voor haar gasten en medewerkers een OV fiets wanneer ze met het OV het Waterschap bezoeken. Iets wat ik toch wel heel mooi vind.

Ik pak mijn fiets en begin mijn fietstocht (van slechts acht minuten tegenover dertig minuten wanneer je met de bus gaat) naar Waterschap de Dommel. Eenmaal aangekomen, word ik hartelijk begroet door de receptioniste en vrij snel daarna kom ik Antje tegen op weg naar binnen. Terwijl we samen naar boven lopen, vertelt ze me over haar dag die er druk uitziet. We hebben vandaag maarliefst 11 afspraken in acht uur tijd. Ik zeg ‘we’, omdat ik ook echt overal mee naartoe mag van Antje. Wat een ervaring!

Een mooi begin van de dag
Nadat Antje kort haar afspraken toelicht, gaan we meteen van start met een overleg dat (in tegenstelling tot het beeld dat men helaas van ambtenaren heeft) binnen vijf minuten is afgerond. Dat geeft Antje de tijd om mij wat uit te leggen over hoe het Waterschap wendbaar werkt, door taken onder te verdelen in ambities, projecten en highlights. Zeker nadat ik heb meegewerkt aan de MOOC ‘Wendbaar Werken’ met de Gemeente Amsterdam, is het extra mooi voor mij in de praktijk te zien hoe het Waterschap op een wendbare manier met ambities aan de slag gaat.

Na deze interessante uitleg, mag ik meteen mee naar een volgende afspraak waarin twee enthousiaste collega’s van Antje ons in een halfuurtje tijd even de mogelijkheden laten zien van een nieuw IT systeem. Antje (en ik!) worden gevraagd om feedback op de mogelijkheden van het systeem. Dat ik ook wordt gevraagd om input te geven, zegt veel over hoe de mensen bij het Waterschap te werk gaan: inclusief en betrokken.

De volgende afspraak is met de OR en Antje, waar een aantal van de uitdagingen van het Waterschap besproken worden. Daar kan ik natuurlijk niet teveel over uitweiden, maar dit overleg geeft me een veel beter beeld van welke taken en verantwoordelijkheden het Waterschap heeft. Het overleg belicht de complexiteit van een aantal problemen en de manier waarop verschillende actoren betrokken zijn bij die problemen. Heel leerzaam!

Kernwaarden van Waterschap De Dommel
Als dat overleg klaar is, ren ik samen met Antje naar de volgende afspraak met Erik de Ridder; de nieuwe watergraaf van het Waterschap. Opnieuw valt het me op dat dit Waterschap een inclusieve organisatie is. Erik is heel hartelijk en betrekt me bij het gesprek door context te geven, wanneer er iets besproken wordt dat voor mij onbekend is. Samen met Erik gaan we een gesprek in met een aantal nieuwe medewerkers om de ‘eed of belofte’ met ze te bespreken en af te leggen.

Dit gedeelte vergt wat extra uitleg voor de geïnteresseerde lezer. Bij Waterschap de Dommel is het traditie om met nieuwe medewerkers een aantal kernwaarden van de organisatie te bespreken. Het is een soort belofte waarin de nieuwe medewerkers beloven zich te houden aan de kernwaarden van de organisatie (samenwerken, slagvaardig, betrouwbaar en deskundig). Ik schets het nu een beetje zwart-wit, maar dat zijn de kernwaarden én deze bespreking zeker niet. Antje neemt samen met Erik echt de tijd om alle kernwaarden uit te leggen, zodat de medewerkers weten waar het over gaat voordat ze iets beloven. Wat ik zelf vooral interessant vond, waren de dilemma’s die om de hoek komen kijken bij het naleven van die kernwaarden. Zo kun je bijvoorbeeld niet altijd daadkrachtig zijn als je samenwerkt. Opnieuw veel geleerd over wat het is om te werken binnen het openbaar bestuur en de dilemma’s die je in het dagelijks leven als ‘overheidsdienaar’ tegenkomt.

Hollen en vliegen door het Waterschap
De rest van de middag gaat in sneltreinvaart voorbij. Na het gesprek met nieuwe medewerkers, hebben we een kennismakingslunch met een andere groep nieuwe medewerkers die er ongeveer een halfjaar werken. Deze kennismakingslunch organiseert de directie om feedback te krijgen op hoe nieuwe medewerkers hun werkplek ervaren. Dat geeft mij een uniek kijkje in de verschillende taken die het Waterschap heeft en wat er allemaal komt kijken bij die verschillende taken. Na de lunch, vliegen we door naar de kennismaking met de nieuwe externe commissieleden. Daar ontmoet ik een handvol mensen die in hun dagelijks werk (als boer, leraar, beheerder en zelfstandig ondernemer) veel te maken hebben met het Waterschap. Erg leerzaam, want ik weet nu veel beter hoe verschillende actoren betrokken zijn bij water en het Waterschap (en op welke manier).

Daarna volgt de ambtelijke toelichting op stukken van de verschillende commissies van het Waterschap. Hoewel ik er natuurlijk niet al te veel over kan zeggen, was dit opnieuw een unicum aangezien zoiets maar een paar keer per jaar voorkomt (en ik mocht erbij zijn!), waardoor ik ook het Algemeen Bestuur ontmoette. We sluiten de dag af met nog drie korte besprekingen, waarna ik om 18:00 samen met Antje naar het station fiets langs… jawel hoor: De Dommel! Een passende afsluiting voor een mooie en leerzame dag in het zonovergoten Boxtel.

En Giulia… wat vond je er nou eigenlijk van?
Ik heb Waterschap De Dommel ervaren als een laagdrempelige, deskundige, inclusieve organisatie met medewerkers die hart hebben voor het vak en voor elkaar. Het is een fijne organisatie waar medewerkers zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontplooien, met een betrokken management team dat achter hen staat.

Van alle indrukken die ik vandaag heb opgedaan, in deze wildwaterbaan van ervaringen, is het mooiste wat ik vandaag heb gezien de manier waarop een overheidsmanager achter haar mensen staat. Ik heb Antje ervaren als een hele betrokken manager die goed aanvoelt wat haar medewerkers van haar nodig hebben en hen bijstaat bij het vinden van hun plekje in de organisatie.

Antje (en alle medewerkers van Waterschap De Dommel die ik heb ontmoet) heel erg bedankt dat ik een dagje mocht meekijken in jullie mooie organisatie. Ik heb ervan genoten en meer geleerd over van alles en nog wat dan ik vooraf ooit had kunnen bedenken!

Op dinsdagmiddag 11 juni vond de 94ste editie van Reuring!Café plaats in de Glazen Zaal in Den Haag. Thema was ditmaal ‘het snijvlak publiek-privaat’. Werken en samenwerken op het snijvlak van publiek en privaat biedt kansen, maar brengt soms ook problemen met zich mee. Welke problemen zijn dat, verstaan beide werelden elkaar goed genoeg en spreken zij dezelfde taal? Komen de doelen van beide werelden bovendien genoeg overeen en hebben zij elkaar écht nodig om die doelen te bereiken? Hoe creëer je waarde op een dergelijk snijvlak en in hoeverre vindt die waardecreatie al plaats? Over deze en andere vragen gingen bank, host en debatleider tijdens deze editie van Reuring!Café in gesprek.

Kennis combineren met efficiëntie
Het programma startte met een korte voorstelronde van de bankgasten en de host. Mark Frequin, directeur-generaal Mobiliteit bij het ministerie van IenW en voorzitter van de VOM, was ook bij dit Reuring!Café debatleider. Host was Carolien Gehrels, Europees directeur Big Urban Clients bij Arcadis. Gehrels stelde vooral gedurende haar periode als wethouder in Amsterdam veel te maken gehad te hebben met het thema van de avond: “Amsterdam telt 42 publiek-private deelnemingen en in zo’n situatie is het belangrijk dat je een dergelijke samenwerking goed regelt. We moeten ervoor zorgen dat we private ondernemingen de ruimte geven om in het publieke domein iets te betekenen. Dat is complex, omdat je schuurt tegen de werking van de markt. Het is ingewikkeld voor de overheid om zich op die markt te begeven.”

Gehrels introduceerde de bankgasten door middel van een gedichtje, waarna de gasten kort een één-op-één-gesprek voerden met debatleider Frequin. In dit één-op-één-gesprek gaf Frits van Bruggen, hoofddirecteur bij de ANWB, aan het publiek-private een interessant snijvlak te vinden: “De overheid bezit veel kennis over innovatie en kan met die kennis, door deze te combineren met prikkels van efficiëntie die uit de markt voortkomen, grote hoogtes bereiken.” Roger van Boxtel, president-directeur bij de Nederlandse Spoorwegen, sloot zich daarbij aan, maar stelde ook dat die hoogtes alleen bereikt kunnen worden als er eens wat meer politici of bestuurders voor een tijd in het bedrijfsleven gaan werken: “Het zijn twee verschillende werelden. Ik heb een gespleten hart voor beiden en begrijp beide werelden. Dat begrip zouden meer mensen moeten kweken.”

Salaris en begrip
Dorine Burmanje, voorzitter van de Raad van Bestuur bij het Kadaster, reageerde op de opmerking van Van Boxtel door te stellen dat de salarissen in de publieke sector te ‘bagger’ zijn om die wisselwerking mogelijk te maken. Dat terwijl de publieke sector volgens haar veel complexer is dan de private: “In de publieke sector gaat het niet om productie en winst, maar om maatschappelijke vraagstukken die óók nog eens om een bedrijfsmatige aanpak vragen.”

De opmerking van Burmanje kon op bijval rekenen van Van Bruggen. Dick Benschop, president-directeur bij Schiphol, voegde aan de opmerking toe dat de uitwisseling tussen publiek en privaat die Van Boxtel voorstelde met name belangrijk is, omdat men dan begrip heeft voor elkaars businessmodel. Er wordt volgens hem veel met modder gegooid vanuit de politiek naar het private en dat leidt tot een laag vertrouwen in het bedrijfsleven onder burgers. Het is belangrijk om een ‘wij’-gevoel te creëren, met een overheid die optrekt met het private wezen, zo stelde hij.

Gehrels gaf daarom aan dat het misschien niet de werelden zijn die van elkaar verschillen, maar juist de manier van omgang met elkaar.

Bereiken van succes
Na een korte pauze gaf Frequin ruimte voor vragen uit de zaal. Eén van die vragen richtte zich op het bereiken van succes. ‘Waar zijn publiek-private-samenwerkingen goed voor?’, zo sprak de vragensteller uit. Van Bruggen reageerde op de vraag door te stellen dat PPS’en nuttig zijn op het ontwikkelen van nieuwe producten. Aan die ontwikkeling zijn vaak risico’s verbonden. De overheid hoort die risico’s niet te nemen, maar private ondernemingen kunnen dat prima doen.

Frequin sloot rond 18:30 uur het debat af en raadde iedereen aan vooral nog een drankje te drinken en mee te eten.

Op woensdagmiddag 29 mei vond de 93ste editie van Reuring!Café plaats in de Glazen Zaal in Den Haag. Thema was ditmaal ‘the startup way of working’. Het publieke domein verandert en vraagstukken als klimaatverandering, migratie en digitalisering brengen nieuwe uitdagingen met zich mee. Uitdagingen die zich veelal kenmerken door de onzekere omstandigheden waarin ze zich voordoen. Is de ‘traditionele’ overheid nog wel wendbaar genoeg om met die veranderingen om te gaan? Werkt een ‘klassieke aanpak’, die zich kenmerkt door projecten over een langere termijn? Of is er andere, meer flexibele werkwijze nodig; een startup way of working?

Startups werken in snelheid, reageren op vernieuwingen, experimenteren, falen, leren en stellen de klant centraal. Wat kan de overheid hiervan leren? Hoe blijft zij voldoende flexibel en open om in een veranderende wereld een bijdrage te blijven leveren? Over deze en andere vragen gingen bank, host en debatleider tijdens deze editie van Reuring!Café in gesprek.

Startup in Residence-programma
Het programma startte met een korte voorstelronde van de bankgasten en de host. Mark Frequin, directeur-generaal Mobiliteit bij het ministerie van IenW en voorzitter van de VOM, was ook bij dit Reuring!Café debatleider. Host was Rob de Werd, directieteamlid Informatiesamenleving en Overheid bij het ministerie van BZK. In het kader van het aanstaande debat zei De Werd al aan de start dat nieuwe vraagstukken, zoals de technologisering van de samenleving, impact hebben op de overheid en vragen om nieuwe oplossingen. Niet op ieder vraagstuk kan de overheid nu zelf het antwoord bieden, zo stelde hij: “We moeten daarom gebruik maken van de kennis en wendbaarheid van startups. Als we als overheid een probleem definiëren en dat probleem vervolgens in de markt leggen, kunnen startups creatief na gaan denken en toewerken naar een oplossing voor ons probleem. Opdrachten uitbesteden, dat is de kunst.”

Het uitbesteden van maatschappelijke ‘challenges’ aan startups is niet nieuw voor het ministerie van BZK. Met het Startup in Residence-programma tracht zij op een nieuwe, innovatieve manier grote vraagstukken ter handen te nemen. Bezoek nu haar website.

De Werd introduceerde de bankgasten door middel van een limerick, waarna de gasten kort een één-op-één-gesprek voerden met debatleider Frequin. In dit één-op-één-gesprek gaf Myrthe Hooijman, teamleider Regio’s en Overheden bij StartupDelta, aan de oproep van De Werd te ondersteunen: “De wisselwerking tussen startups en de overheid is fascinerend. Het zijn twee totaal verschillende organisaties die veel van elkaar kunnen leren. Door gebruik te maken van een combinatie van de maatschappelijke kennis van overheden en de snelheid en wendbaarheid van startups kan Nederland koploper worden binnen veel maatschappelijke uitdagingen.”

Probleemdefinitie en opschaling
Een eerste stap naar de samenwerking die Hooijman aangestipt is volgens Ton Jonker, CIO bij de provincie Zuid-Holland, en Daria Nepriakhina, founder van IdeaHackers, het beter worden in het formuleren van problemen binnen de overheid. Matthijs Goense, innovation designer bij Novum bij de Sociale Verzekeringsbank, ondersteunde deze opmerking met een voorbeeld: “Bij Novum komen er vaak opdrachtgevers naar ons toe die vragen om een oplossing voor een probleem dat eigenlijk het probleem niet is. Een probleem dat wij laatst moesten oplossen was het tekort aan aanmeldingen voor een regeling rondom armoedepreventie. Als je dan doorvraagt blijkt het probleem helemaal niet het tekort aan aanmeldingen te zijn, maar juist een in een eerder stadium ontstaan probleem, namelijk het niet aanslaan van armoedepreventie in zijn algemeenheid.”

Zodra de samenwerking met startups op microniveau werkt, moet de overheid volgens Jonker een omgeving creëren die het mogelijk maakt dat startups kunnen opschalen. Hooijman bevestigde dit: “Een klein bedrijf bewerkstelligt veel minder impact dan een groot bedrijf. Zorg dus voor groei.” Kennis over scale-ups kan gefaciliteerd worden door de overheid, aldus Jonker.

Over de reden waarom startups beter zijn in het oplossen van sommige maatschappelijke challenges dan overheden, stelde Nepriakhina, die het debat in het Engels voerde: “The government tries to build processes. Startups try to build solutions.”

Na een korte pauze gaf Frequin ruimte voor vragen uit de zaal. Hij sloot rond 18:30 uur het debat af en raadde iedereen aan vooral nog een drankje te drinken en mee te eten. Ook attendeerde hij het publiek op het Reuring!Café dat op 11 juni plaats zal vinden.

Op woensdagmiddag 15 mei vond de 92ste editie van Reuring!Café plaats in de Jaarbeurs in Utrecht. Thema was ditmaal de markt en het sociaal domein. Zijn de regels rond de aanbesteding van jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning een uitkomst of zorgen zij voor een probleem? Is er verandering nodig in het sociaal domein en hoe gaan we voor die verandering zorgen? Na de grote veranderingen in 2015 staan we nog steeds voor grote opgaven. Nieuwe regels en wetgeving kunnen voor verbetering zorgen of meer bureaucratie opleveren. Hoe pakt het zorgveld dit aan?

In deze editie van Reuring!Café gingen bank, host en debatleider in op de uitdagingen en dilemma’s van aanbestedingen in het zorgveld. De overheid en de private sector waren beiden vertegenwoordigd.

Administratieve lasten

Het programma startte met een korte voorstelronde van de bankgasten en de host. Mark Frequin, directeur-generaal Mobiliteit bij het ministerie van IenW en voorzitter van de VOM, was ook bij dit Reuring!Café debatleider. Host was Rob Jonkman, wethouder bij de gemeente Opsterland en lid van de VNG-commissie Europa en Internationaal. Over het aanstaande debat zei Jonkman al aan de start dat hij het graag wilde hebben over de vraag of aanbesteden in het sociaal domein een uitkomst is of juist een belemmering vormt. Een vraag die ook in Europa besproken moet worden, zo stelde hij: “Laten we vanuit Nederland alvast een wensenlijstje formuleren.”

Jonkman introduceerde de bankgasten door middel van een limerick, waarna de gasten kort een één-op-één-gesprek voerden met debatleider Frequin. Mariënne Verhoef, bestuurder bij Spirit! Jeugd & Opvoedhulp, gaf in dat voorgesprek al een antwoord op de door Jonkman gestelde vraag: “Ik ga iedere dag met plezier naar mijn werk, omdat ik iets doe voor de maatschappij, maar aanbestedingen gooien zo nu en dan roet in het eten. Ze leiden tot administratieve lasten en een angst om met elkaar te praten.”

Zorg zonder verkeerslichten

Ans de Maat, directievoorzitter van het Nederlands Jeugdinstituut, bracht al vrij vroeg in het debat de decentralisatie van de zorg ter sprake: “De decentralisatie is een transformatie geweest, zonder goed nagedacht te hebben over de standaarden van zorg en of gemeenten over voldoende middelen beschikken om die standaarden te waarborgen.” Het argument dat vaak gegeven wordt voor decentraliseren is het bieden van maatwerk aan complexiteit. Relatief eenvoudige opgaven, zoals opvoedvragen, worden nu echter steeds vaker als zorgvraag behandeld, terwijl informatievoorziening voldoende kan zijn. Niet alles is complex, zo stelde zij. Ze opperde onderzoek te doen naar veelvoorkomende problemen in de zorg, zodat die in de toekomst eenvoudiger opgelost kunnen worden. Jonkman voegde daaraan toe dat gemeenten bij de decentralisatie onvoldoende onderkend hebben hoe gelaagd problematiek in de zorg soms kan zijn.

Stephan Valk, bestuursvoorzitter van de Parnassia Groep, stemde met die opmerking in. Valk vervolgde het debat met de opmerking dat aanbestedingen vaak te complex in elkaar zitten. “We moeten niet tot in den treuren de rechtmatigheid willen waarborgen.”, zo stelde hij. Op de vraag van debatleider Frequin over of alle regels dan maar afgeschaft zouden moeten worden, reageerde hij ontkennend: “Regels zijn soms nodig, maar we moeten bij het vormen van die regels veel meer naar de uitvoering kijken. Als je op het Spui in Den Haag de verkeerslichten weghaalt, zoeken verkeersgebruikers zelf uit hoe ze zo veilig mogelijk oversteken. Minder regels kan in dat geval leiden tot minder ongelukken. Dat kan ook in de zorg het geval zijn.”

Projecten over de langere termijn

Francien Anker, loco-gemeentesecretaris bij de gemeente Alphen aan den Rijn, stelde het concept ‘tijd’ in aanbestedingen soms onhandig te vinden: “Soms moet je voor een langere tijd aanbesteden, zodat je samen met een aanbieder een transformatie door kan maken.” Daarbij is het afwegen van waarden met de aanbieder voor de aanbesteding gedaan wordt van cruciaal belang, vulde De Maat aan.

De bankgasten gaven aan het bovendien belangrijk te vinden om je voor de aanbestedingen te verdiepen in de zorgvrager. Luisteren naar elkaar is het credo.

Na een korte pauze gaf Frequin ruimte voor vragen uit de zaal. Frequin sloot rond 17:30 uur het debat af en raadde iedereen aan vooral nog een drankje te drinken. De band zette daarop de muziek in.

Meld je aan voor de aftrap SiR-BZK op 21 mei

Wil je weten hoe BZK met startups samenwerkt, wat de ‘Startup way of working’ inhoudt en welke startups nu aan de slag zijn met BZK-uitdagingen? Kom dan naar de kick-off van het Startup in Residence- programma. Het event wordt geopend door staatssecretaris Knops in het Auditorium van BZK. De ochtend is gevuld met pitches, een prijsuitreiking en aansluitend een heerlijke streetfood lunch.

Op 21 mei maak je kennis met de vijf winnende startups en hoor je welke oplossingen zij hebben voor de BZK-challenges op het gebied van Digitale inclusie, Aardgasvrije wijken, Gebruik van pachtgronden, Spoedzoekers op de woningmarkt en MijnOverheid.

Onze staatssecretaris, Raymond Knops, opent de kick-off en vertelt welke kansen er liggen in het samenwerken met startups en wat we als overheid kunnen leren van de ‘startup way of working’. Na de pitches van de winnende startups en de prijsuitreiking markeren we de start van het allernieuwste programma: SiR 2020! Hier werken we samen met het ministerie van EZK, LNV, de gemeente Den Haag aan gezamenlijke challenges met brede maatschappelijke impact, binnen en buiten de overheid. Hiermee werken we aan een solide startup ecosysteem voor en door de overheid.

Na afloop is er een lekkere streetfood lunch en de kans om met elkaar en de winnende startups in gesprek te gaan.

Meld je aan en reserveer

• Datum: 21 mei
• Tijdstip: 10.30-12.00 gevolgd door een lunch en een startup markt
• Locatie: Auditorium BZK/Turfmarkt 147
• Meld je hier aan. Let op, het aantal kaarten zijn beperkt.

Heeft jouw afdeling ook een interessante challenge die je graag wilt voorleggen aan een innovatieve startup, of wil je meer weten over de ‘Startup way of working’, zoek dan het SiR programma op na afloop in de foyer.

Meer informatie

Het Startup in Residence (SiR) programma is in het leven geroepen om samenwerking tussen overheden en startups mogelijk te maken. Binnen het programma worden maatschappelijke challenges uitgezet bij startups met de oproep om een innovatieve oplossing aan te leveren. De beste startups werken vijf maanden ‘in residence’ samen met ambtenaren en stakeholders aan een demo. Bij een succesvolle demo kan het ministerie ‘launching costumer’ worden en de oplossing aankopen.

Wil je meer weten over Startup in Residence of de kick-off op 21 mei, stuur dan een mail naar startupinresidence@minbzk.nl.